Vicepremier Petra De Sutter van BelgiÃ«, zelf trans: âHet maakt me ongerust dat ik onzin moet lezen over trans vrouwenâ

Posted on September 15, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Petra de Sutter De Belgische vicepremier Petra De Sutter, de eerste transgender minister in Europa, ziet de conservatieve tegenreactie met zorg aan. „De paranoia die gekweekt wordt door rechts dreigt iedereen uit elkaar te spelen.”

Dennis Boxhoorn

15 september 2023

Leestijd 8 minuten

Als het gesprek over gender gaat, beweegt de vicepremier van België naar het puntje van haar stoel. Petra De Sutter (60), minister van ambtenarenzaken en overheidsbedrijven van de regeringspartij Groen, voelde zich afgelopen zomer genoodzaakt een opiniestuk in te zenden naar De Morgen, nadat Ricky Kolle als eerste trans vrouw tot Miss Nederland was verkozen. Conservatieve stemmen in België veroordeelden die uitverkiezing en dat baarde haar zorgen. „Dan zijn er mensen die zeggen dat zij geen echte vrouw is”, zegt De Sutter fel. „Dat betekent dat je het concept gender niet kent, laat staan aanvaardt. En je zegt ermee: trans vrouwen bedreigen echte vrouwen. Alsof die straks de wereld zullen overnemen? Wat een nonsens.”

De Sutter, de enige minister van Europa die transgender is, volgt het onderwerp op de voet. „Een week of twee geleden las ik dat de internationale schaakfederatie trans vrouwen verbiedt aan de vrouwencompetitie mee te doen. Schaken hè. Niet: gewichtheffen.”

Wat was de argumentatie?

„Geen. Gewoon: dat zijn geen echte vrouwen. Maar waarom zouden trans vrouwen bedreigend zijn voor de vrouwencompetitie? Omdat ze slimmer zijn? Beter kunnen schaken?”

Zowel vrouwen als mannen mogen aan het WK schaken meedoen, maar het is in de praktijk zo dat vrouwen de top niet halen.

Cynisch: „Want ze zijn niet slim genoeg?”

Heeft misschien te maken met het feit dat vrouwen lange tijd minder toegang hadden tot het schaakbord.

„Ik denk dat je in deze discussie over fysieke verschillen kunt praten. In spiermassa, skeletbouw. Maar gaan we het echt over het brein hebben?”

Er wordt vaak beweerd dat vrouwen emotionelere keuzes maken bij schaak.

„Dat zou bij trans vrouwen precies hetzelfde zijn. Het maakt me ongerust dat ik dat soort onzin moet lezen. Dat trans vrouwen andere vrouwen zouden bedreigen. Er zijn mensen die streven naar een genderloze maatschappij. En er zijn ook mensen die mij daarvan als kopstuk zien. Ik ben een vrouw, voel me een vrouw en het allerlaatste wat ik zou willen is dat de verschillen tussen mannen en vrouwen verdwijnen.”

Het is nu twintig jaar geleden dat Petra De Sutter uit de kast kwam . In 2004 ging ze in transitie. Ze had veertig jaar met zichzelf „in de knoop gezeten” toen ze ten einde raad aan een psychiater vroeg of die geen pilletje had om haar van die vervelende gevoelens af te helpen. „Dat was toen heel normaal”, zegt ze. „Twintig jaar ervoor werden homo’s ook eerst naar een psychiater gestuurd.”

De psychiater had nauwelijks een halfuur nodig om te zien wat er met De Sutter aan de hand was. „‘Je hebt geen keuze’, zei hij. Oké, dan zullen we maar een beslissing nemen om in transitie te gaan. Dat is geen gemakkelijk traject, want je verliest er vrienden door. Je moet het allemaal uitleggen, 107.000 keer. Veel mensen hebben er geen begrip voor.”

U voelde dit als kind al, maar wilde het niet accepteren?

„Ik keek drie keer per dag in de spiegel en steeds zag ik iemand met wie ik me niet kon identificeren. Dat is een strijd geweest die veertig jaar heeft geduurd. Dat komt doordat je vastzit in allerlei andere beslissingen die je hebt genomen en in een maatschappij die op een bepaalde manier naar je kijkt. Ik was zeer succesvol in mijn werk en ik was bang om dat allemaal kwijt te raken. Gelukkig is dat niet gebeurd.”

Werken was lange tijd een „vlucht” voor De Sutter, vertelt ze. Als ze maar bleef doen wat mensen van haar verwachtten, zou ze wel gelukkig worden. Maar dat bleek niet zo te zijn. „Ik heb heel hard gewerkt, professioneel, maar lange tijd niet aan mezelf.” Toen ze zichzelf durfde te zijn, voelde ze zich bevrijd. „Mensen zitten vaak in zelfgemaakte gevangenissen. Ik had het privilege om te kunnen zeggen: ik ga iets anders doen.”

We spreken elkaar in kunstencentrum Bozar, het beroemde art-decogebouw in het centrum van Brussel dat vroeger bekend stond als het Paleis voor Schone Kunsten. Voor De Sutter is dit niet zomaar een plek. Ze is fervent liefhebber van klassieke muziek, wordt naast meditatie rustig van gregoriaanse zang en probeert hier een paar keer per jaar naar een concert te gaan.

Ze zegt het een eer te vinden dat NRC anderhalf uur voor haar uittrekt. Niet eerder werd ze uitgebreid door een Nederlandse krant geïnterviewd. Er is één onderwerp waar ze volgens haar woordvoerder niets nieuws over te melden heeft, en dat is het dossier Bpost. Als minister van overheidsbedrijven kwam ze eind april onder vuur te liggen toen bleek dat twee van de experts op haar ministerie door het postbedrijf betaald werden, waardoor de indruk van belangenverstrengeling ontstond. Ze redde zich uit die benarde positie door te stellen dat ze ingreep zodra dat kon. Het is nog afwachten wat er uit een extern onderzoek komt, maar volgens haar woordvoerder gaat dat niet over de rol van zijn minister.

De Sutter, geboren in Oudenaarde, studeerde geneeskunde in Gent en specialiseerde zich als gynaecoloog in vruchtbaarheidsonderzoek. Ze is bijzonder hoogleraar op dat gebied en was afdelingshoofd in het universitair ziekenhuis van Gent. Die functie combineerde ze een aantal jaar met haar carrière in de Europese politiek, maar daar moest ze mee stoppen toen ze in oktober 2020 werd beëdigd als federaal minister, de eerste en enige trans persoon op die post in Europa.

Sindsdien mist ze het „psychologische aspect” van haar werk in het ziekenhuis. „Ik was technisch expert in de voortplanting, maar trad ook vaak op als psycholoog”, zegt ze. „Je moet heel goed aanvoelen tot waar stellen met een kinderwens willen of zouden moeten gaan en waar het beter is om te stoppen. Die mix van het medisch-technische, het wetenschappelijke en sociale, het psychologische en empathische, vond ik erg boeiend.”

Is er in de Belgische politiek ruimte voor empathie?

„Die ruimte probeer ik wel te maken. Politiek is een strijd om ideeën en hoe die om te zetten in daden. Denk je dat dat gebeurt met een dobbelsteen? Nee, je gaat praten, elkaar proberen te begrijpen. Ik wil dit, waarom de ander niet? Als je dat begrijpt, kan je hem of haar proberen te overtuigen, of je kunt zeggen; oké, we gaan een middenweg vinden. Op die manier onderhandelen doe ik heel graag. Empathie, psychologie en emotionele intelligentie zijn heel belangrijk. Je moet kunnen aanvoelen waar mensen bang voor zijn. Waar mensen afhaken en het niet meer vertrouwen. Dat is een van de grootste uitdagingen van de hedendaagse politiek in het centrum. Populistische stemmen lijken meer gehoor te vinden.”

Moet u daar aan meedoen om nog gehoord te worden?

„Dat is een moeilijk dilemma. Moet je zelf populist worden, of de mensen op een andere manier proberen terug te winnen? Ik denk dat je geen populist moet willen worden, maar oprecht begaan moet zijn met wat de mensen wakker houdt. Valideren waar ze het over hebben. Als je aan politiek doet, en dat is die emotionele intelligentie, dan moet je weten hoe je met mensen moet praten.”

Zijn vrouwen daar beter in dan mannen?

„Ik denk dat sommige mannen daar ook heel goed in kunnen zijn. Het heeft te maken met een manier van overleggen, vergaderen, van luisteren en met respect met elkaar omgaan. Maar duidelijk is dat er nog veel paternalisme is in onze samenleving.”

Seksisme zelfs, ook in de Belgische politiek, zei u onlangs.

„Seksisme is natuurlijk te veroordelen. Als je in een vergadering zit en daar zitten vijf mannen en vijf vrouwen en je zou gaan timen hoeveel iedereen aan het woord is, zie je dat mannen vrouwen onderbreken. Daar zijn veel onderzoeken naar gedaan. Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Maar over het algemeen zijn vrouwen meer luisterbereid.”

Heeft u zelf last gehad van seksisme in de politiek?

„In het algemeen heus wel eens. Maar in de regering? Nee.”

In de Nederlandse politiek zijn de laatste maanden vrouwen opgestapt vanwege de giftige aanvallen op hen. Onder anderen Sigrid Kaag sprak daar open over.

„Dat is ontzettend jammer. Ik hoop vooral dat de extremen daar niet beter van worden.”

Volgend jaar zit ze tien jaar in de politiek. In 2014 slaagde ze er na een campagne rond -milieu en de impact van hormoonverstorende stoffen op de gezondheid niet in om verkozen te worden in het Europees Parlement. Vijf jaar later lukte dat wel. De Sutter kwam in 2014 wel in de Belgische senaat terecht, die haar afvaardigde naar de Raad van Europa. Daar zetelde ze in een commissie waar onder meer gelijke rechten voor vrouwen en de LGHBTQIA-gemeenschap, en ethische thema’s als migratie werden behandeld.

Haar partij Groen kwam tijdens de lange formatie die volgde op de Belgische verkiezingen van 2019 aanvankelijk niet en later toch wel in een splinterregering. Zij werd er vicepremier.

Waarom bent u de politiek in gegaan?

„Als je talent hebt en mensen denken dat je daar wat mee kunt doen, vind ik dat je je daar niet aan mag onttrekken. Ik ben opgevoed met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Heb veel van het leven gekregen. Het werd tijd dat ik iets ging teruggeven.”

De Sutter maakte zich vanwege haar achtergrond als fertiliteitsexpert zorgen over het gebrek aan kennis over hormoonverstoorders in België. Er was voldoende kennis over de schadelijke gevolgen beschikbaar, maar politiek was men er totaal niet mee bezig. „Waarom? Omdat het hier over stoffen gaat die in plastic zitten. En die zijn bijzonder belangrijk voor onze chemische industrie en economie. Vandaag weten we allemaal wat fijnstof is, wat PFAS is. Maar tien jaar geleden had niemand het erover. Daarom heb ik gezegd: er is maar één manier om die producten aan banden te leggen, en dat is via de politiek.”

Mensen zitten vaak in zelfgemaakte gevangenissen. Ik had het privilege om te zeggen: ik ga iets anders doen

Mensenrechten is het andere thema dat ze wil blijven agenderen. „Het gaat op dat gebied de goede en slechte richting uit”, zegt ze. „Ik zie een goede evolutie op wettelijk vlak in Europa. We bieden steeds meer bescherming en rechten aan minderheden. We zijn het tweede land na Nederland waar holebi’s mochten trouwen.”

Dat is alweer even geleden.

„Ja, maar dat wordt niet in vraag gesteld. Behalve dan misschien door extreemrechts.”

En dat geluid is nogal aanwezig in België.

„Zeker, op straat worden nog steeds homokoppels die hand in hand lopen in elkaar geslagen. De wettelijke bescherming gaat goed, maar in de praktijk valt het nog tegen. Ik voer die strijd, overigens ook als het gaat over het homohuwelijk en abortus. Dat zijn zaken die in landen als Hongarije en Polen onder druk staan.”

De Belgische abortuswet werd in april anders ook fel bekritiseerd door uw collega’s van de christendemocraten. Zij wilden de tijdslimiet voor abortus beperken.

„Je ziet helaas dat het rechtse narratief doorsijpelt in de meer traditionele centrumpartijen. Soms zelfs ook op links. Dat is onrustwekkend. Als je een meerderheid hebt die er zo over denkt, kun je het homohuwelijk terugschroeven. Dat gebeurt hier en daar al in Europa. Wij Groenen moeten mensen zien uit te leggen wat mensenrechten zijn, wat solidariteit is, gelijkheid. Zodat mensen die zich anders voelen of een kleur hebben, een migratieachtergrond hebben, zich niet bedreigd voelen.”

Op dat vlak wordt ook flink geblunderd. De Belgische staat slaagt er maar niet om asielzoekers adequaat op te vangen. Er slapen duizenden mannen op straat in Brussel.

„Wij hebben ervoor gezorgd dat de wet rond gezinshereniging niet verstrengd is, waar jullie regering over is gevallen. Daarom is het cruciaal dat mijn partij in de regering blijft. De paranoia die gekweekt wordt door rechts over asielzoekers en mensen met een migratieachtergrond dreigt iedereen uit elkaar te spelen. Dat, in een jaar voor de verkiezingen, vind ik met vuur spelen. Nu gaat het om rechten van mensen op de vlucht, morgen over die van vrouwen, homo’s en mensen met een handicap. De oorzaak is dat we in een wereld in crisis leven. Dat zorgt voor angst voor de toekomst, onzekerheid. En dat is een vruchtbare bodem voor populisme en nationalisme. Pas op: ik ben ook een fiere Belg. Maar van demagogie bedien ik me niet. Voor simpele antwoorden is de wereld te complex.”

Electoraal werkt dat misschien beter.

„Er is nooit iemand beter geworden van of zwart of wit. Er zijn vijftig tinten grijs. De middenweg is meestal de beste weg. Maar misschien verkondigen wij onze boodschap niet luid genoeg. Ik zou willen dat meer mensen nadenken over waar het met deze planeet naartoe gaat dan die 7 à 8 procent van deze bevolking.”

Maar zien mensen het probleem niet pas als het water hen aan de lippen staat?

„Twee jaar geleden is dat bij ons gebeurd. De overstromingen in Wallonië kostten 42 mensen het leven. Toen werd plots duidelijk dat die problemen niet alleen in Bangladesh voorkomen.”

In Nederland lijkt Pieter Omtzigt erin te slagen om met een nieuw geluid potentieel veel kiezers te bereiken. Hoe kijkt u naar hem?

„Ik ken Pieter goed, we zaten vijf jaar samen in de Raad van Europa. Wat hij doet is verrassend, uniek. We weten alleen nog niet precies waar hij voor zal staan. Hij wil grote schoonmaak houden in de Nederlandse politiek, democratische vernieuwing, betrouwbaarheid. Het mooie is dat hij geen populist noch een extremist is, en toch veel mensen kan bereiken.”

Kunt u van hem leren?

„Hij moet nog slagen in zijn opzet, want hij zal een coalitie op de been moeten brengen. Ik kijk met eenzelfde interesse naar de samenwerking in Nederland tussen de PvdA en GroenLinks. Ik denk dat het ook bij ons noodzakelijk gaat zijn om met meerdere progressieve partijen samen beleid te gaan voeren. Om te zorgen dat de dam tegen rechts niet barst.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 16 september 2023.

Hoe in 1896 zes studenten met succes het werk van Van Gogh voor zes dagen naar Groningen haalden

admin
November 26, 2024
0

Van 21 tot en met 26 februari 1896, zes dagen lang, hield het Groninger Museum van Oudheden één van de grootste Van Gogh-tentoonstellingen ooit. In een bovenzaal van het toen net geopende museum kon je 102 schilderijen, één lithografie en 25 tekeningen zien van de in die tijd nog vrij onbekende Van Gogh. Ze hingen kris kras boven, onder en naast elkaar, de meeste waren niet ingelijst, titels zoals wij die kennen hadden ze nog niet. Voor een portret dat Henri de Toulouse-Lautrec in 1887 van Van Gogh had gemaakt, lag een krans: Vincent van Gogh (1853-1890) was nog maar zes jaar eerder overleden.

Hoe Van Gogh naar Groningen kwam heet de tentoonstelling die dit weekend opent in het Groninger Museum (een ander museum in een ander gebouw). Het antwoord op die vraag kostte zeven jaar onderzoek in diverse archieven, briefwisselingen en fotocollecties, maar luidt uiteindelijk simpelweg: zes studenten vonden dat hun stad niet alleen met oudheden, maar ook met hedendaagse kunst kennis moest maken. Zij zorgden dat Van Gogh ‘naar Groningen kwam’.

„Kennis van beeldende kunst was destijds in Groningen nog maar schraal te verkrijgen”, constateerde één van hen, de later beroemde historicus Johan Huizinga. Willem Leuring, indertijd student geneeskunde, verstuurde de brief met het verzoek om schilderijen te mogen tentoonstellen. „Alles wat Vincent maakte [is] prachtig, prachtig”, schreef hij aan Johanna van Gogh-Bonger in Bussum. Als weduwe van Vincents broer Theo beheerde zij Van Goghs nalatenschap, honderden schilderijen lagen opgeslagen in haar huis.

Al met al kwamen er dankzij de zes studenten in twee jaar tijd acht tentoonstellingen, waaronder nóg een Van Gogh-tentoonstelling, nu met tekeningen en aquarellen. Daarna viel het vriendengroepje uit elkaar, de meesten waren tegen die tijd afgestudeerd. Dankzij hen was er tussen 1895 en 1897 in het Groninger Museum van Oudheden behalve voor Van Gogh, ook aandacht voor de modern-zwierige dierenprenten van lithograaf Theo van Hoytema, voor ‘hedendaagsche Fransche prentkunst’, voor de art-nouveaukunst van Johan Thorn Prikker en voor het symbolisme van Jan Toorop.

Entrée f 0,25

En alles deden de zes studenten zelf. Christiaan van Valkenburg, hij studeerde voor psychiater, noteerde dat ze de muren bespanden „met een gepast lijkend kleedsel, [we] hingen de schilderijen op en maakten de omgeving zoals [wij] vonden dat het hoorde”. Ze adverteerden in de Nieuwe Groninger Courant: ‘duur der expositie 6 dagen, entrée f 0,25’. En ze hadden succes. „Er komen sedert Zondag meer dan drie honderd menschen daags”, schreef Willem Leuring op 25 februari enthousiast aan Johanna Van Gogh-Bonger.

Maar zo eenvoudig als het klinkt – zes studenten organiseren acht tentoonstellingen – is het antwoord op de vraag ‘hoe Van Gogh naar Groningen kwam’ nou ook weer niet. Dat maak je op uit de gelijknamige catalogus, eigenlijk meer een spannend boek: het leest als een ontdekkingsreis. Conservator Mariëtta Jansen is de belangrijkste auteur van Hoe Van Gogh naar Groningen kwam, in 2017 kreeg ze voor haar onderzoek een Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

Aan het einde van de 19de eeuw, kom je te weten, kwam ‘de moderne tijd’ naar Groningen. Letterlijk, met een stadspark (Noorderplantsoen), villabuurten (Ubbo Emmiussingel), een nieuw treinstation (1896), een modern ziekenhuis (1903) en nieuwbouw voor het museum. In 1894 opende het Groninger Museum van Oudheden aan de Praediniussingel, met grote ramen in het dak zodat er veel licht zou vallen in de zalen op de eerste verdieping.

Ook kwam er in 1876, met mogelijk nog grotere gevolgen voor de stad, een ‘Wet op het Hoger Onderwijs’. Dankzij die wet was de universiteit niet meer gebonden aan een vastgesteld aantal hoogleraren – en groeide ze uitbundig. Waren er in 1870 nog 146 studenten ingeschreven in Groningen, in 1890 waren het er al 465.

Johan Huizinga in zijn studeerkamer in Groningen, ca. 1895-1897

Met een foto van zo’n student – als blow up te zien op de tentoonstelling – begint het boek. Het is Johan Huizinga, hij zit in zijn studentenkamer. Op het behang boven zijn bureau heeft hij een litho geplakt van Theo van Hoytema, Pauw. De kleurige Pauw (1895) maakt nu deel uit van de collectie van het Amsterdamse Rijksmuseum, op de tentoonstelling hangt het origineel naast de foto.

Op een andere uitvergrote foto, afkomstig uit het archief van studentenvereniging Vindicat atque Polit, zie je een dinerend gezelschap hoogleraren met in hun midden Jan Toorop. De in die tijd al gevierde kunstenaar logeerde ter gelegenheid van de aan hem gewijde tentoonstelling „een week of langer” (Huizinga) bij geneeskundestudent Willem Leuring aan de Herestraat. In een hoek van de foto staan een paar studenten, misschien zijn ze van het vriendengroepje. De foto is in 1896 gemaakt ‘door een onbekende fotograaf’, waarschijnlijk Leuring.

**Jan Toorop**, rechts aan tafel zittend, en de hoogleraren Pet, Land en Reiger in 1896

‘Doodelijk blauw’

Er was kortom in de stad een atmosfeer ontstaan waarin wetenschap en kunst floreerden – en elkaar wederzijds beïnvloedden. Johan Huizinga bijvoorbeeld, volgde op zaterdagmiddag tekenlessen bij Academie Minerva. En hij niet alleen: veel notabelen betaalden contributie om de kunstopleiding te ondersteunen, in ruil daarvoor kregen hun kinderen teken- en schilderlessen.

En dan waren er nog de lessen ‘practische aesthetica’ van H.P. Bremmer, later een belangrijk adviseur van Hélène Kröller-Müller bij het samenstellen van haar collectie. Zijn lessen werden gevolgd door hoogleraren en hun vrouwen – vaak werden ze gehouden bij één van hen thuis – van wie er veel vervolgens ook kunstwerken aanschaften. Hoogleraar plantkunde Moll kocht een aantal Van Goghs, waaronder voor duizend gulden Tuin te Arles uit 1888 (tegenwoordig in bezit van het Haagse Kunstmuseum). Je ziet een stukje van het schilderij op een foto van de woonkamer van de familie, Jan Willem Moll en zijn gezin woonden aan de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat.

Maar met foto’s alléén maak je geen tentoonstelling over schilderkunst. Waar nog bij komt dat er in de archieven weliswaar veel materiaal is opgedoken, maar geen foto’s van de acht tentoonstellingen. Dus hoe doe je het dan wel?

Dat is gebeurd met bruiklenen uit dertig musea en een stuk of tien particuliere collecties. Werken van Toorop, Thorn Prikker, Van Hoytema (en vele anderen) hangen in verschillende, aan hun stijl gewijde zalen: symbolisme, decoratieve kunst, art nouveau. In vitrines zie je tegelijk waar de wetenschap mee bezig was, krullerige, bijna kunstige boomstronken uit de colleges plantkunde, een projector toont glasdia’s van de colleges esthetica. Je kijkt je ogen uit, de kunstwerken zijn prachtig en het mooie van deze opzet is: de context dringt zich niet op, maar spreekt door de extra lagen van foto’s en voorwerpen bijna vanzelf.

Vincent van Gogh, **Zelfportret** (1887)

En Van Gogh?

Indertijd waren schilderijen te zien die later beroemd zouden worden: zonnebloemen, sterrennachten, de bekende slaapkamer. Omdat ze geen titels hadden, werden ze in de catalogus aangeduid als ‘tuin’, ‘landschap’, ‘wanhoop’ of ‘arbeider’. Van de 102 werken uit 1896 zijn zo’n 60 geïdentificeerd, soms ook doordat kranten erover berichtten. Zo werd een schilderij op de tentoonstelling omschreven als „zeer hard geel, bijna schreeuwend geel; daarboven een hemel van een pijnlijk doodelijk blauw, en uit den storm van het koren vliegen eenige zwarte raven omhoog”. Dat was ongetwijfeld Korenveld met kraaien (1890).

Kunstkring De Ploeg

Want dat is het laatste verhaal van deze ontdekkingstocht: de Groninger kunstkring De Ploeg, bekend van expressionistische, contrastrijke schilderijen, heeft in de eerste paar jaar van zijn bestaan de invloed ondergaan van de Van Gogh-tentoonstelling uit 1896. Of preciezer, want de schilders van de in 1918 opgerichte De Ploeg waren te jong om er zelf geweest te zijn: waarschijnlijk werden ze meegesleept door het enthousiasme van hun leraar aan de Academie Minerva, F.H. Bach. „Dit werk is bij goede bestudeering, een tegengif voor zooveel smaakbedervende, zwakke kleurprentjes, welke vaak als schilderijen te slikken worden gegeven”, schreef Bach in 1896 in een ingezonden brief in de Nieuwe Groninger Courant nog voor de tentoonstelling was afgelopen.

Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra en George Martens van De Ploeg: ook zij schilderden zonnebloemen in een vaas, er hangen een stuk of zeven bij elkaar. „Van Goghs Veertien zonnebloemen, een schilderij dat in 1896 nog in Groningen had gehangen, kwam in 1924 in de National Gallery in Londen terecht. In Johanna Bongers’ ogen was dit een offer dat ze had moeten brengen, ‘a sacrifice for the sake of Vincent’s glory’. Het is verleidelijk om deze verkoop in verband te brengen met de vele schilderijen van zonnebloemen die de leden van De Ploeg rond deze tijd schilderden”, valt te lezen in de catalogus.

F.H. Bach brak als kunstenaar niet door, zijn naam is onbekend gebleven. Wel ontwierp hij de vijf tegeltableaus in de centrale hal van het nieuwe station, je ziet ze als je aankomt met de trein. En Van Gogh? Die kwam niet verder dan het treinstation van Hoogeveen, voor een verblijf van drie maanden in Drenthe. Groningen heeft hij nooit bezocht.

Jan Altink, Zonnebloemen (1925)

Jan Altink, Zonnebloemen (1927)

Foto’s: Particuliere collectie

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”

Wat vindt NRC | De bezuinigingen op het hoger onderwijs zijn kortzichtig

admin
November 26, 2024
0

Studenten, onderzoekers, docenten en hoogleraren. Vakbonden, het bedrijfsleven, ondernemers en gemeenten. Maandagmiddag op het Malieveld verenigd met één boodschap: kabinet, doe het niet. Bezuinig niet op de toekomst van Nederland.

Want daar komt het kortzichtige plan op neer dat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) deze week in de Tweede Kamer presenteert. Zijn ministerie levert komend jaar 430 miljoen euro in, een bedrag dat oploopt tot 1,9 miljard euro in 2028. Basis- en middelbare scholen ontkomen niet aan bezuinigingen, maar de grootste klappen vallen in het hoger onderwijs.

Er wordt minder geld gegeven voor internationale studenten, startersbeurzen voor jonge onderzoekers worden afgeschaft, en twee fondsen waaruit wetenschappelijk onderzoek wordt betaald, worden gekort (het Fonds Onderzoek en Wetenschap) en opgeheven (het Nationaal Groeifonds). Studenten die – in de ogen van het Rijk – te lang doen over hun studie, worden beboet. Wie de nominale studieduur met één jaar overschrijdt, moet deze zogenaamde langstudeerboete van 3.000 euro per jaar betalen.

Het is makkelijk om de demonstranten weg te zetten als elitaire drammers die – in een tijd dat er op veel meer wordt bezuinigd – hun hobby’s willen voortzetten. Dat is allesbehalve waar.

Neem de langstudeerboete. Die raakt juist eerstegeneratiestudenten, van wie de ouders niet naar het hbo of de universiteit gingen. Vaak zijn zij degenen die extra tijd nodig hebben. Het raakt studenten die naast hun studie mantelzorger zijn of vrijwilligerswerk doen – waar de samenleving juist behoefte aan heeft. Het raakt studenten die door ziekte vertraging oplopen.

Het maakt dat het hbo of een universitaire opleiding onbetaalbaar wordt voor degene die geen rijke ouders heeft. En het maakt vooral dat het hoger onderwijs een leerfabriek dreigt te worden, voor een generatie die al grote mentale druk ervaart.

Terwijl hoger onderwijs uit méér dan studiepunten alleen bestaat. Wetenschappelijk onderzoek gedijt bij zelfontplooiing, de maatschappij bij leraren, artsen, economen – en ja, ook bij politici – die zich in hun jonge jaren tot zelfstandige denkers en burgers hebben kunnen ontwikkelen.

Luister naar

Related Posts